Het jaar van: de privacy

2013 bleek het jaar van Big Brother, en we voelden er ons niet gemakkelijk bij. Een federale rechter in de VS heeft een dezer dagen het vergaren van gegevens over miljoenen telefoongesprekken door de NSA, de National Security Agency, ‘zeer waarschijnlijk ongrondwettig’ verklaard. Dat lijkt te wijzen op een voorzichtige mentaliteitsverandering.

Nadat klokkenluider Edward Snowden in mei dit jaar, samen met The Guardian, geheime informatie lekte over over de spionageactiviteiten van Amerikaanse veiligheidsdiensten, hield de stroom onthullingen niet meer op.

De VS bleken over de hele wereld burgers, politici, ambassades en bedrijven te bespioneren door hun internet- en telefoonverkeer af te tappen en op te slaan. Burgers leerden dat buitenlandse inlichtingendiensten hun Facebook, Skype en Google accounts bespieden.  NSA heeft zelfs online games geïnfiltreerd om aan informatie te komen. Ook het Britse zusje van de NSA deed daaraan mee. En probeerde gamers te werven als informant.

Snowden bleek als lek veel gevaarlijker dan de geheime dienst had gevreesd. De 30-jarige Amerikaan werkte nota bene ook nog als ingehuurde kracht van Booz Allen Hamilton bij een kantoor van de NSA in Hawaï. Daar verzamelde hij – kennelijk ongezien – miljoenen gegevens over de spionagepraktijken. Missie volbracht, liet Snowden gisteren in een interview met The Washington Post weten.

De Amerikaanse president Barack Obama probeerde de onrust te sussen via een ontmoeting met de topmannen van onder meer Apple, Facebook, Google en Twitter. Die bleken behoorlijk aangeslagen. Obama heeft onlangs opgeroepen tot wetswijzigingen om de massale spionage door de NSA aan banden leggen.

In ons land eiste digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom in een gesprek met minister Plasterk krachtige maatregelen om burgers te beschermen tegen spionerende geheime diensten. De plannen om ongericht internetverkeer te kunnen tappen moeten worden ingetrokken. Verder moet de regering onderzoek laten doen naar de schaal van spionage.

Maar volgens de vertrekkende voorzitter van de toezichthouder voor de inlichtingendiensten (CTIVD) Bert van Delden zijn er geen NSA-achtige praktijken bij de Nederlandse AIVD aangetroffen. Van Delden noemt het ‘noodzakelijk’ dat de regelgeving wordt aangepast omdat de diensten nu nog gebonden zijn aan een wet uit 2002. ‘We zetten als burgers heel veel van onszelf op internet en beginnen dan boos te roepen dat de veiligheidsdienst aan onze privacy zit.’

Daar heeft hij wellicht een punt. De consument laat massaal zijn eigen privacyschroom varen. Privacy lijkt het betaalmiddel van de nieuwe tijd te zijn. En we krijgen er veel voor terug, stelde journalist Peter Olsthoorn in zijn nieuwe boek ‘Privacy bestaat niet – Doe er je voordeel mee’.  Een visie weg van het eeuwige noodlottig slachtofferdenken en alles doodslaand privacyfundamentalisme.

En ineens waren de cookies ook weer in het nieuws. Maar dit keer met geheel nieuwe varianten, die grote partijen als Microsoft en Google achter de schermen stilletjes aan het voorbereiden zijn. Google wil af van third party-cookies en deze vervangen door een anoniem volgsysteem dat AdID is gedoopt. Deze AdID bevat gegevens waar adverteerders onder strenge privacyvoorwaarden mee aan de slag kunnen. Microsoft wil informatie vergaren op apparaatniveau.

Zelfs bewegingssensoren zouden in de toekomst gebruikt kunnen worden om individuele smartphonegebruikers te herkennen en zo cookies te vervangen. De bewegingssensor (accelerometer) is namelijk te herkennen aan zijn imperfectie, aldus promovendus Hristo Bojinov van de Stanford Universiteit. Wellicht gaat technologie voor een aanvaardbaar compromis zorgen: de gebruiker wordt nog steeds herkend, maar niet geïdentificeerd.

De kerstboodschap van Snowden.