‘Ook hier kan een revolutie plaatsvinden’

[INTERVIEW] Tien jaar geleden was Maurice de Hond de internetgoeroe pur sang. Na het debacle van zijn investeringsfonds Newconomy ging hij weer verder als politiek peiler. Nu heeft hij ‘nul mensen’ op kantoor. ‘We ain’t seen nothing yet.’

Vertel Maurice de Hond niet dat hij niet digitaal is, de werkwijze van Nederlands bekendste peiler is altijd gebaseerd op de nieuwste technologische ontwikkelingen. Innovatie is nog altijd zijn passie. Geen instantie of De Hond zou er het liefst zijn tanden inzetten en de boel eens flink opschudden.

"Dat zeg ik al sinds 1995", klinkt het geregeld. Al in dat jaar kondigde De Hond een digitale revolutie aan, in zijn boek Dankzij de snelheid van het licht. Hij trok langs podia in het hele land om het internetevangelie te prediken en de overheid te waarschuwen voor alle economische en structurele gevolgen die het zou hebben.

De apotheose kwam toen hij als internetgoeroe in 2000 het investeringsfonds Newconomy startte. Maar het tij zat tegen en voortekenen werden onderschat. De Hond trok zich terug van het strijdtoneel en wijdde zich weer aan zijn oude metier: de politieke peilingen.

Hij volgt het technologienieuws nog altijd op de voet, maar niet via print. Zijn belangrijkste medium daarvoor is de iPad app Flipboard. "Dat vind ik echt geweldig. De mensen die ik volg op Twitter zijn een soort verkenners voor mij. Wat mensen die ik interessant vind, zelf interessant vinden, is boeiender dan al het nieuws over een bepaald onderwerp te volgen. De iPad gebruik ik ook veel als tv. Dan kijk ik Uitzending gemist, of gebruik ik de Sling Player. Dat is echt fantastisch, die app zoekt verbinding met mijn UPC Box, waardoor ik overal ter wereld kan kijken."

Zo te horen nog steeds bezig met het nieuwste van het nieuwste…

"Mijn peilingen doe ik via nieuwe technologieën. Mijn hele kantoor bestaat uit nul mensen. Momenteel ben ik ook weer met nieuwe dingen bezig. Ik heb samen met mijn zoon Marc Schaduwkamer.nl opgericht en ik ben bezig met een grote, generieke crowdsource-site. Het is de bedoeling dat mensen er oplossingen kunnen vragen voor hun problemen, waarbij iets creatiefs wordt verwacht van degene die antwoordt. Dus niet: wanneer was de slag bij Nieuwpoort?"

Aan wat voor soort vragen denk je dan?
"Iets maatschappelijks, zoals hoe we ons kiesstelsel kunnen veranderen, of een oplossing voor het fileprobleem, maar ook een bestemmingsplan voor een grasveldje of ideeën voor een verjaardagfeestje. We willen het bewust zo generiek houden, zodat iedereen er z’n ei kwijt kan. De vrager moet wel zijn best doen zoveel mensen te activeren, dus de site zal heel erg geïntegreerd zijn met social media."

Zijn er niet al heel veel fora voor alle thema’s?
"Jawel, maar het grote voordeel van onze site is dat we het veel aantrekkelijker hebben gemaakt voor mensen om oplossingen te geven en te vinden. De techniek werkt zo dat de beste oplossingen komen bovendrijven. Zoiets als PageRank, het ordeningsprincipe waarmee Google groot is geworden."

Is dit echt een belangrijke activiteit voor je of meer iets leuks voor erbij?
"We willen de infrastructuur ook echt gaan verkopen aan grotere organisaties, een ministerie of een bedrijf dat een specifieke vraag heeft en die wil stellen in een afgesloten omgeving, alleen hun klanten bijvoorbeeld. Het is niet een soort forumsoftware en ook geen vraag-antwoord software zoals Facebook Questions."

Met de verkoop van de software ga je dus geld verdienen?
"Ja, maar ook door middel van advertenties op de site van partijen die hun vragen onder de aandacht willen brengen."

Over nieuwe avonturen gesproken: hoe kijk je na tien jaar terug op Newconomy?
"Ik riep natuurlijk sinds 1995 dat internet heel belangrijk ging worden. Het gebruik nam wel sterk toe in Nederland, maar wat betreft zakelijke toepassingen liepen we echt achter op andere landen. Ik probeerde eerst de handen op elkaar te krijgen via Wegener, waar ik toen zat, maar in 1998 dacht ik: verdorie, als nou niemand hierin wil stappen, dan zal ik het zelf moeten doen. Zo ontstond het idee voor een investeringsmaatschappij, op Amerikaanse leest geschoeid."

"We hadden binnen een jaar twintig deelnemingen, maar ik heb altijd geroepen: er is een beginfase van een bedrijf waarbij de verwachtingen heel hoog zijn, en pas daarna komt de fase waarin moet blijken wat er echt wordt verdiend. Dus we wisten dat er een terugval zou zijn, maar dat die zo enorm zou zijn en al in 2000 zou ontstaan hebben we niet zien aankomen. We liepen immers achter op de VS, dus het was aannemelijk dat de bubbel hier ook wat later zou barsten. We hebben dus nooit de kans gekregen die bedrijven te laten groeien."

Zijn bepaalde ontwikkelingen achteraf gezien niet veel langzamer gegaan?
"Nee, er is zoveel veranderd. De impact van internet op economie en samenleving is kolossaal, misschien nog wel groter dan ik in 1995 verwachtte, maar de verschijningsvormen zijn vaak anders. Ik dacht bijvoorbeeld dat we al veel meer tegen apparaten zouden praten."

Bepaalde structuren zijn niet vastgeroest?
"Ik denk dat veel van die vaste structuren in de basis al helemaal geërodeerd zijn, maar dat zie je niet van de buitenkant. Maar er hoeft maar iets te gebeuren of zo’n gebouw stort in. Neem de Zuidas: dat is de Betuwelijn van de toekomst. Met heel veel mensen in een groot gebouw zitten werken, is anno 2020 of 2030 een totaal achterhaald concept. Het aantal kantoren dat wordt verhuurd zal afnemen."

"Maar men bouwt nog steeds door. De manier van denken is nog niet veranderd. Je hebt geen kantoor meer nodig om met elkaar samen te werken. Althans, zowel de fysieke als de virtuele wereld hebben hun specifieke functies en voordelen. De kracht van de fysieke wereld is met elkaar samen zijn, dus niet om een mail te sturen naar de persoon in het kantoor naast je. Je komt bij elkaar voor de borrel en ander sociaal contact."

"Bazen zijn nu nog terughoudend omdat ze controle willen, maar uiteindelijk gaat het alleen nog om output. Kijk maar eens naar de site hetnieuwewerkendoejezelf.nl. Ik zit hier ook alleen, alle technologie laat ik elders op de wereld maken. Scholen zijn nog erger, musea uit het verleden waar word je wordt opgeleid voor 1990."

Zullen de scholen echt veranderen?
"Het onderwijs is ongeveer de laatste plaats waar wordt vernieuwd. Leerlingen kregen heel lang niet eens typeles. Het lijkt me heel zinvol kinderen al rond hun achtste met tien vingers te leren typen. Dat zijn cruciale vaardigheden die iedereen moet opdoen, en daar gebeurt niets mee. Het onderwijs is eigenlijk sinds 1880 niet wezenlijk veranderd."

"Het hele schoolsysteem zou moeten veranderen. Ik heb nu een kind van anderhalf, die gaat straks naar school en eigenlijk zou ze moeten worden voorbereid op 2028. Dat gebeurt niet, dus doen we het thuis maar. Het is ongelofelijk, ze was 16 maanden en zonder dat ik het haar ooit had geleerd, pakt ze een iPhone en begint op knopjes te drukken; dat schuifje doet ze ook gewoon opzij."

Maar zou een kind dat in 1950 niet ook hebben gedaan? Onze hersens zijn toch nog niet veranderd?
"Jawel hoor. Het is niet alleen de iPhone, vanaf dag één groeien ze op met televisie, de computer, afstandsbedieningen. Ze imiteren ook, natuurlijk. Bij mijn kinderen zie ik grote verschillen. M’n oudste zonen zijn 33 en 31, ik heb twee kinderen van rond de 20, 25 en nu nog een dochter van anderhalf. Mijn oudste zoon Marc zat ook al heel vroeg achter de computer zat. Toen de Mac in 1985 uitkwam, was hij 8, en toen heb ik hem er gelijk een gegeven. De eerste digitale camera heb ik ook meteen voor hem gekocht. Dus toen hij 10 of 11 was, maakte hij thuis de schoolkrant op zijn Mac en zijn laserprinter. Dan praat ik over 1989."

Waarom ben je eigenlijk uit de internetbusiness gestapt?
"Soms gaan dingen ook toevallig. Toen mijn sabbatical achter de rug was, kwam Fons van Westerloo van SBS langs. Hij wilde een panel voor zijn nieuwssites – Stem van Nederland – dus daar ging ik toen me aan de slag. Het uitgangpunt is altijd dat ik dingen technologisch zo efficiënt mogelijk wil doen, zonder vaste infrastructuur en zonder mensen. Ik denk altijd heel erg van onderaf."
"Als er één ding heel erg is veranderd is dat we van een top down-wereld naar een bottom-up wereld zijn gegaan. Daar zit ook het probleem in de politiek: men kan daar alleen maar top down denken, terwijl de wereld de andere kant op is gegaan."

Dan kon het crowdsource-project van Rita Verdonk jou vast wel bekoren?
"Nee. Ten eerste paste het helemaal niet bij haar; zij was juist heel erg top down ingesteld. Ten tweede is een wiki daar volstrekt ongeschikt voor, omdat je weet dat mensen het gaan verzieken. Het idee op zichzelf is goed, maar je moet het goed organiseren en een plaats geven. Bovendien, zoals de politiek nu is georganiseerd, zouden de partijen zich toch niet aan die ideeën kunnen houden, waardoor het de mensen alleen maar nog meer frustreert."

Geloof je dan helemaal niet in crowdsourcing in de politiek?
"Jazeker wel, maar dan moet je naar veel meer elementen kijken. Onze regering staat heel ver van de kiezers af. We kiezen onze burgermeesters niet, we kiezen de premier niet, we kiezen de regering niet, we hebben geen referendum, en de regering wordt samengesteld door mensen die alleen maar zetels tellen."

Dus je zou liever een coalitie kiezen?
"Het gaat niet om kleine stapjes. Met nieuwe technologie moet je geen oude maar nieuwe dingen doen. Daarom zullen nieuwe bedrijven ook winnen, omdat ze op geen enkele manier zijn gebonden aan iets ouds."

"Als je mensen zeggenschap geeft, nemen ze ook meer verantwoordelijkheid en maak je gebruik van hun kennis en betrokkenheid. Iemand die nu goede ideeën heeft, zou eigenlijk actief moeten worden in een politieke partij, maar die worden vervolgens gefnuikt in een coalitie en compromissen. Dus als er al een goed idee is, wordt het alsnog een halfslachtig en dus slecht idee."

Hoe ontkom je dan aan compromissen?

"Als overheid moet je flexibel zijn, je moet je snel kunnen aanpassen. Mijn idee is dat je een premier en een Kamer kiest, waarbij de premier zijn eigen kabinet vormt en de Kamer een controlerend orgaan is. Beide hebben dan een mandaat van de kiezer. Als het kabinet dan wat voorstelt wat de Kamer afwijst, zitten beide wel met een mandaat, dus een van de twee interpreteert de wil van de kiezer blijkbaar verkeerd. Via een eenvoudig referendum – waar internet prima bij kan worden gebruikt – kun je dan bepalen wie het mandaat van de kiezer juist heeft geïnterpreteerd."

"Als de premier dan bijvoorbeeld aan de kiezer vraagt om hem te steunen, kan hij eenvoudig via een internetstemming aantonen dat 60 procent achter hem staat. Omdat ze draagvlak nodig hebben, zullen beide kanten veel meer bezig zijn de kiezers bij hun standpunten te betrekken. De kans is dan groter dat ze er samen uitkomen, en zo niet, dan is de meerderheid van de kiezers doorslaggevend."

"Die kiezers zijn bovendien door beide kanten goed geïnformeerd. Nu staat Den Haag met de rug naar de kiezers toe, daar komt de frustratie van mensen vandaan. En ik denk dat al die zogenaamde politieke tegenstellingen dan in de praktijk ook best mee zullen vallen."

Heb je niet af en toe de neiging de politiek in te gaan?
"Nee, want dan zit je weer vast in het huidige systeem waar toch niks verandert. De veranderingen zullen uiteindelijk wel komen, omdat de kruik wel een keer zal barsten. Er zal wel een keer een burgerbeweging op gang komen, niet alleen in Nederland trouwens. In andere landen vinden er revoluties plaats, laten we niet doen alsof dat hier niet zou kunnen gebeuren. Zeker als de economisch druk aanhoudt. De situatie is zeer instabiel."

Je klinkt somber…
"Ik denk dat we in de nadagen verkeren van het oude politieke, democratische systeem."

En op technologisch vlak?
"De komende tien jaar verandert er meer dan de afgelopen vijftien jaar. Online zijn wordt steeds meer ontkoppeld van het apparaat. Je zult overal en altijd beschikking hebben over alles wat online is, zonder dat er per definitie een beeldscherm aan te pas hoeft te komen. Kijk naar dat nieuwe spel van Microsoft, Kinect. Het herkent jouw bewegingen zonder dat je een apparaat in je handen hebt. Het is mind boggling wat dat allemaal zou kunnen betekenen."

Maken mensen zich straks nog druk om privacy?
"Ik denk dat privacy steeds minder zal bestaan en dat steeds minder mensen er waarde aan zullen hechten. Een waardeoordeel wordt heel erg bepaald door hoe je bent opgegroeid en mensen die nu jong zijn, weten niet beter dan dat veel zich in de openbaarheid afspeelt."

Wat vind je op dit moment de meest interessante ontwikkeling?
"Het verschijnsel apps. Niet alleen hoe ze nu worden gebruikt, maar vooral omdat je kunt verwachten dat ze in de toekomst loskomen van de huidige apparaten en in feite op allerlei manieren en overal aanwezig zijn en hun specifieke rol kunnen vervullen. We ain’t seen nothing yet."

Hij moet ervandoor, maar niet voordat hij vol trots zijn dochter heeft laten zien. De trekken in zijn gezicht verzachten met het stralende meisje op zijn arm. Hij pakt haar hand en maakt een zwaaibeweging. "Zeg maar daaag!"