Virtual Reality terug van weggeweest

Mark Zuckerberg gelooft dat virtual reality de gebruikersomgeving van de toekomst wordt. Hij telde 2 miljard dollar neer voor VR-specialist Oculus. Games zijn slechts het begin voor de Oculus-bril, denkt Zuckerberg. Het moet een platform voor allerlei andere ervaringen worden.

Ergens in de jaren negentig stond ik in het Californische lab van informaticus, muzikant, auteur en pionier op het gebied van virtual reality Jaron Lanier. Virtual Reality (VR) zou het helemaal gaan worden, maar de loodzware helm en trage beelden namen de twijfels niet weg.

Zijn carrière begon Lanier als onderzoeker bij gamesbedrijf Atari. Daarna zette hij een eigen onderneming op waarmee hij als één van de eersten virtual reality tot realiteit maakten. Lanier claimt dat hij ook de bedenker is van de term.

Bij zijn demo had Lanier per abuis de virtuele bewegingen omgedraaid. Als ik naar rechts keek, draaide het beeld precies de verkeerde kant op. Die beelden – ruwe draadmodellen – stelden eerlijk gezegd ook niet zo heel veel voor. Per slot van rekening draaide destijds alles op relatief trage computersystemen, al was het niet moeilijk om toepassingen te verzinnen.

Cave
Het waren de jaren dat het Amsterdamse universitaire rekencentrum Sara trots de Cave aankondigde, een ruimte van drie bij drie meter, waarvan drie wanden en de vloer waren uitgevoerd als projectiescherm. Vier projectoren zorgden voor de opwekking van de beelden. Per seconde werden zestig beelden gegenereerd, afwisselend bedoeld voor het linker- en het rechteroog. Een speciale bril, met in elk glas een LCD-sluiter, zorgde ervoor dat de beelden in het goede oog terechtkwamen. Van de commerciële exploitatie kwam echter niet veel terecht.

In 1997 had men ook nog erg hoge verwachtingen van VRML (Virtual Reality Modeling Language), oftewel driedimensionale visualisatie op het web, die als standaard plug-in bij de browser Netscape werd meegeleverd. Silicon Graphics was destijds een grote motor achter de ontwikkeling van 3D-toepassingen.

Maar VR sloeg niet aan en stierf een vroege dood. Ook Lanier ging niet verder met VR, hij keerde zich later zelfs deels tegen de technologische ontwikkelingen die hij zelf mogelijk maakte. In zijn protestpamflet One-half of a Manifesto richtte hij zich vooral op de ‘cybernetic totalists’ die volgens hem geen kritiek kunnen hebben op het systeem waar ze zelf in zitten.

Wat VR nu plotseling weer actueel maakt zijn games. Wat is er mooier dan om bij letterlijk in een game te kruipen en die als bijna echt te ervaren? De technische mogelijkheden zijn in de loop der jaren sterk verbeterd en in het algemeen is er veel belangstelling voor de Oculus Rift. De invloedrijke ontwikkelaar John Carmack, ‘godfather van moderne schietspellen’, nam in augustus 2013 zelfs ontslag om fulltime te gaan werken bij Oculus VR.

Kunstwerk
Ook in Nederland wordt geëxperimenteerd met de VR-bril. Heel toevallig demonstreerde de Canadees Mike Pelletier gisteren op het Cross Media Café in Hilversum een virtueel kunstwerk voor de Oculus Rift die hij voor de Amsterdamse designstudio Random heeft ontwikkeld.

“Ik heb niet zo’n moeite met die overname, zoals sommige mensen” zegt hij desgevraagd. “We moeten nog wel afwachten hoe open het systeem nu blijft, want het is erg populair onder hackers. Voor ons is het een interessant medium om mee te werken, en ook onze opdrachtgevers zijn geïnteresseerd. Wij hebben ook het nieuwe model van Oculus al besteld, dat een dezer dagen is aangekondigd.”

Pelletier betwijfelt of het de gebruikersomgeving van de toekomst wordt, maar gaat er van uit dat alle gamestudio’s er mee gaan werken. “Dat was in het verleden wel anders. Toen ik aan de universiteit in Canada studeerde, lag daar een VR-set ongebruikt in de kast.”