KU Leuven Instituut voor Artificiële Intelligentie uit de startblokken

Sommigen jaagt het de daver op het lijf, anderen zien het reikhalzend tegemoet. Feit is dat Artificial Intelligence, kortweg AI, fundamentele vragen oproept. Niet alleen over technologie, maar ook over juridische, ethische en filosofische kwesties. AI is per definitie een multidisciplinair onderwerp dat al jaren bestudeerd wordt aan de universiteit. Leuven.AI, het gloednieuwe KU Leuven Instituut voor AI, bundelt de krachten. “Ethici die lastige vragen stellen aan technici, dat levert een goede wisselwerking op.”

Artificiële intelligentie mag dan een hot topic zijn, het staat ondertussen al meer dan 30 jaar op de radar van de KU Leuven: sinds 1988 kunnen studenten hier een masteropleiding over artificial intelligence volgen. Leuven.AI-directeur en computerwetenschapper Luc De Raedt neemt ons mee naar de pioniersjaren. “In de jaren tachtig zette de KU Leuven sterk in op het onderzoek naar AI. We hebben de moed gehad om een master in te richten: in Europa was alleen Edinburgh ons voor. Vandaag telt de richting ongeveer 300 studenten. Dankzij die vroege interesse hebben we een sterke internationale reputatie opgebouwd.”

Topexperten
AI dwingt onderzoekers over het muurtje te kijken. Het thema vergt per definitie een multidisciplinaire aanpak die onderzoekers niet alleen voor technologische uitdagingen stelt, maar ook voor ethische, filosofische en juridische. Binnen de universiteit werken verschillende groepen al jaren samen aan het thema. Volgens Luc De Raedt zet Leuven.AI een turbo op de bestaande interactie. “Wij hebben topexperten aan boord. Sinds de jaren tachtig werken tal van labo’s rond de verschillende deeldomeinen van AI. Ik denk aan PSI, de groep van Luc Van Gool en Tinne Tuytelaars, aan STADIUS met Bart De Moor en Johan Suykens, aan het departement Computerwetenschappen met Hendrik Blockeel en Jesse Davis, aan Peggy Valcke van de Faculteit Rechtsgeleerdheid / CiTiP en vele anderen. Feit is dat die labo’s erg groot zijn en internationaal gericht. Leuven.AI moet zorgen voor een betere coördinatie en een performantere samenwerking. Ethici die lastige vragen stellen aan technici, dat levert een goede wisselwerking op. Voor alle duidelijkheid: de labo’s blijven bestaan, ze gaan niet op in het instituut.”

Visitekaartje
Rector Luc Sels is een groot pleitbezorger van de zogeheten Leuvense Instituten. Het Strategisch Plan besteedt er dan ook veel aandacht aan. “Voor de universiteit zijn de Leuvense Instituten een manier om bepaalde zwaartepunten in het onderzoek heel visibel te maken – een strategisch hulpmiddel dus. Voor de buitenwereld zijn ze een herkenbaar aanspreekpunt rond een belangrijk onderzoeksgebied. En voor de individuele onderzoeker zijn ze een vorm van erkenning, een wegwijzer naar organisatorische zekerheid, en een soort intellectuele thuisbasis – naast de faculteiten en departementen, die natuurlijk onverminderd hun werk blijven doen en hun belang blijven hebben.”

Bergen data
Concreet zullen labo’s verbonden aan Leuven AI onder andere een deel van het Vlaams impulsprogramma Artificiële Intelligentie uitvoeren. Het plan bevat een jaarlijkse investering van 32 miljoen euro en is gericht op onderzoek, industriële implementatie, ethiek en opleiding. Eén van de projecten gaat over het automatiseren van het data science process. “Bedrijven, overheden en allerlei organisaties zitten op bergen data, maar vaak is niet duidelijk hoe ze hiermee aan de slag kunnen. Wel, AI kan hier het verschil maken. Hoe? Door modellen te maken die voorspellen of iemand gaat ziek worden, wanneer een machine stuk gaat, die het energieverbruik inschatten. De grote uitdaging is om met bestaande data voorspellingen te maken. Dat is heel moeilijk. Sommige ruwe data kan je niet meteen analyseren. Je moet ze transformeren en interpreteren voor je ze in modellen kunt gieten. Dat proces willen we automatiseren. Naast data science gaan we ons toeleggen op specifieke hardware voor AI. Marian Verhelst (ESAT) bekijkt hoe we kleine, performante chips kunnen maken voor AI en neurale netwerken. Verder onderzoeken Tinne Tuytelaars (ESAT) en computerwetenschapper Sien Moens hoe AI-systemen meer ‘menselijke’ intelligentie kunnen vertonen. Ze bestuderen de rol die taal en beeld daarin spelen.”

Nood aan nuance
Performantere productiefaciliteiten en werkomstandigheden, betere gezondheids- en ouderenzorg, efficiënter transport, meer toegankelijke en gepersonaliseerde onderwijsprogramma’s, grotere openbare veiligheid… Het potentieel van AI oogt indrukwekkend, al is er nog een lange weg te gaan. Niet iedereen ziet het even rooskleurig in. Tesla-topman Elon Musk, toch een vooruitgangsdenker, zei ooit dat AI de grootste existentiële bedreiging voor de mens is. Ook Stephen Hawking en Bill Gates toonden zich bezorgd.
“AI kan net als alle andere technologie misbruikt worden”, reageert Luc De Raedt. “Van zelfrijdende auto’s is het de bedoeling dat ze voetgangers ontwijken, maar wat als ze aangepast worden om doelbewust mensen aanrijden? Denk ook aan de heisa rond Cambridge Analytica, dat data misbruikt heeft, aan autonome wapens… Dit zijn zaken waar AI’ers duidelijk stelling tegen innemen.”

“Wetenschappers moeten ook nuanceren: de hype is groot, maar het loopt allemaal zo een vaart niet. Vijf jaar geleden voorspelden sommigen dat zelfrijdende wagens in 2020 mainstream zouden zijn. Is er vooruitgang geboekt? Jazeker, maar ik zie ze nog niet meteen in Leuven rondsnorren. Eerlijk: er zijn meer dingen die we niet kunnen dan dingen die wel kunnen. Al willen commerciële bedrijven als Google, Facebook, Amazon en DeepMind het anders laten uitschijnen. Als wetenschapper moet je dan een beetje tegengas geven.”

Het startschot van Leuven.AI werd gegeven op 2 maart. Meer informatie over de onderzoeksthema’s en leden van het instituut is terug te vinden op de website Leuven.AI.