Is Nederland klaar voor een cashloze maatschappij?

Onder de bevolking leeft de vraag of de pandemie het verdwijnen van contant geld in de hand werkt. Mensen zijn bezorgd dat papier- en muntgeld geleidelijk zal verdwijnen nu contactloos betalen wordt aangemoedigd om het risico op besmetting met het coronavirus te vermijden. 

Zijn we bereid om ons munt- en briefgeld op te geven? 

Als het aan Nederland ligt niet. Dat blijkt uit onderzoek over cashless en mobiel betalen onder 1003 Nederlandse consumenten in de maand juli 2020. De meerderheid van de ondervraagde Nederlanders zou het niet prettig vinden als contant geld verdwijnt. Ook al zou je overal elektronisch kunnen betalen, dan nog ziet meer dan een derde van de consumenten een toekomst zonder cash niet zitten. Cashless en mobiel betalen zitten wel in de lift. 

56% ondervraagde Nederlanders is tegen een cashloze maatschappij 

De afgelopen jaren wordt er steeds minder cash betaald. Tussen 2018 en 2019 nam het aantal contante betalingen in winkels en bij dienstverleners af van 37% naar 32%. Naar verwachting zal deze daling vanwege corona en het pin-only beleid dit jaar hard doorzetten. Nu zegt maar 18% van de ondervraagde Nederlanders dat zij het liefst met contant geld betalen. 77% heeft een voorkeur voor cashless betalen. Besmetting voorkomen is een van de 5 belangrijkste redenen. Mastercard, die als uitgever van creditcards en bankpassen een groot deel van alle digitale betalingen in Europa verzorgt, meldde dat 78% van al hun digitale betalingen ten tijde van de piek van de coronapandemie contactloos ging. Vorig jaar was dat nog 61%. 

Cashless en contactloos betalen zitten dus behoorlijk in de lift. Ondanks de populariteit van contactloos betalen is meer dan de helft van de ondervraagde Nederlanders geen voorstander van het verdwijnen van contant geld.

De belangrijkste redenen die worden genoemd om nog het liefst met cash te willen betalen zijn:

1. Grip houden op je uitgaven (55%);
2. De zekerheid hebben om overal en altijd te kunnen betalen (50%);
3. Kleine bedragen betaal je gemakkelijker met contant geld (33%);
4. De tastbaarheid en gevoelswaarde van contant geld (30%);
5. De anonimiteit van betalen met contant geld (15%).

Grip houden op je uitgaven

Contant geld maakt het voor sommige mensen makkelijker om hun financiën te beheren. Dat is een belangrijk argument tegen het verdwijnen van cash. Denk bijvoorbeeld aan mensen met een (visuele) beperking, ouderen of minder tech savvy bevolkingsgroepen. Zij kunnen hun budget gemakkelijker beheren met tastbare contanten dan met digitale middelen. 

Uit het onderzoek blijkt dat leeftijd en digitale vaardigheid een rol spelen in de aanvaarding van een cashless samenleving. Hoe jonger hoe meer open voor een cashloze maatschappij. De acceptatie is het grootst bij jongeren tussen de 18 en 35 jaar. 

Ook zijn er verschillen tussen mannen en vrouwen. 32% van de mannelijke respondenten zou een leven zonder contant geld prettig vinden tegenover 24% van de vrouwen.

De zekerheid hebben om overal en altijd te kunnen betalen

Andere bezwaren tegen het verdwijnen van cash zijn dat er zich stroomstoringen zouden kunnen voordoen waardoor het digitale betaalverkeer stil kan komen te liggen. Of dat geld op de bank tijdelijk niet opneembaar zou zijn tijdens een zware economische crisis. Cash geeft daarom zekerheid, je kunt er altijd op terugvallen. 

Bovendien kun je niet voor alles elektronisch betalen. Cash is ondanks het huidige pin-only beleid nog steeds het meest geaccepteerde betaalmiddel. In 97 procent van de winkels kun je nog terecht met cash. Dat is wel 3% minder dan in 2015, maar daarmee blijft contant geld toch het meest geaccepteerde betaalmiddel van ons land. Met een pasje betalen kan in 87% van de Nederlandse zaken. 

De anonimiteit van betalen met contant geld 

Contant geld betalingen zijn volledig anoniem. Bij anonimiteit wordt er niet alleen op criminelen gedoeld die onder de radar willen blijven, maar veel ‘normale’ mensen vinden het prettig dat hun uitgaven privé blijven. Ze willen liever niet dat al hun aankopen zichtbaar zijn of achterhaald kunnen worden. Gewoon uit principe, omdat ze iemand willen verrassen of bepaalde aankopen doen die maatschappelijk misschien minder geaccepteerd worden.

Digitale vaardigheid speelt een rol bij vertrouwen in nieuwe cashloze technologie

De kijk op een cashloze samenleving wordt ook beïnvloed door het digitale vaardigheidsniveau van de consument. Hoe meer digitaal vaardig des te meer voorstanders van een cashloze samenleving. Slechts 21% van de mensen die zichzelf niet technisch onderlegd beschouwt zou het prettig vinden om in een cashloze maatschappij te leven tegenover 41% van de groep die zichzelf zeer technisch onderlegd vindt. 

Digitaal vaardige mensen zijn ook eerder geneigd om nieuwe digitale betaalalternatieven uit te proberen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat degenen die zich tamelijk tot zeer digitaal vaardig achten veel meer gebruik maken van mobiel betalen dan niet digitaal vaardige respondenten. 

Nederland meer behoudend over cashloze maatschappij dan andere Europese landen

Nederland denkt meer behoudend dan de rest van Europa over een cashloze maatschappij. Gemiddeld 47% van de ondervraagde Europese landen zou een cashloze maatschappij prettig vinden. Zelfs Duitsland, waar 40% nog het liefst met contant geld betaald, scoort met 41% een stuk hoger dan Nederland. In vergelijking met andere ondervraagde Europese landen staat ons land dus minder open voor een toekomst zonder contant geld.

Ook al is cash nog maar het favoriete betaalmiddel van weinig mensen (18%) en wordt er steeds meer cashless en contactloos betaald, verdwijnen mag cash niet vinden de meeste ondervraagde Nederlanders. Onze liefde voor cash komt voort uit meer dan puur praktische overwegingen. Het is ook niet te verwachten dat contant geld de komende jaren gaat verdwijnen. De Nederlandsche Bank (DNB) kondigde in het jaarverslag van 2019 aan dat het belangrijk is dat cash beschikbaar blijft “omdat contant geld maatschappelijke functies heeft: zo is het nodig voor degenen die niet digitaal kunnen betalen en biedt het zelfstandige beschikkingsmacht, keuzevrijheid, privacy en een terugvaloptie als het digitale betalingsverkeer niet functioneert.”

Toch zegt de DNB dat er wel wordt nagedacht over de toekomst van geld omdat het steeds minder gebruikt wordt. Hierdoor is een cashloze maatschappij op termijn wellicht voorstelbaar als “door voortgaande digitalisering en technologische innovatie de belangrijkste functies kunnen worden overgenomen door alternatieven.” 

Wallet-apps winnen aan terrein

En die alternatieven winnen steeds meer aan terrein. Ook al is betalen met een pinpas de onverslagen favoriet (53% van de deelnemers betaalt het liefst met een betaalpas), nieuwe contactloze technologieën, zoals betalen met je mobiel, beginnen aan populariteit te winnen.  Vier op de tien (47%) van de ondervraagde Nederlanders heeft een wallet-app op zijn smartphone geïnstalleerd. 62% van deze wallet-apphouders betaalt regelmatig en 30% soms mobiel. Vooral onder jongeren zijn mobiele wallets populair (zeven op de tien respondenten tussen de 26 en 35 jaar hebben een wallet-app op hun telefoon geïnstalleerd tegenover twee op de tien van de mensen ouder dan 56 jaar). 

Mensen met een Android-toestel kunnen al een paar jaar met hun mobiel betalen via de wallet-apps van hun bank. Sinds de komst van Apple Pay in juni 2019 in ons land kunnen ook iPhone-gebruikers nu mobiel betalen wat de populariteit van deze manier van betalen flink heeft doen toenemen. 

De meeste mensen (94%) gebruiken hun smartphone, maar een opvallende 6% betaalt al met een wearable zoals een smartwatch. In het gebruik van wearables ligt ons land voor op de andere ondervraagde Europese landen, waar gemiddeld 3,5% van degenen die een wallet-app hebben met een wearable betaald.

Het toenemende gebruik van alternatieven voor cash betekent niet dat cash daarom ook moet verdwijnen. De meerderheid van de Nederlanders ziet een toekomst zonder brief- en muntgeld niet positief tegemoet. Daarvoor hechten we nog te veel waarde aan de zekerheid en onafhankelijkheid van contant geld, de privacy en anonimiteit die gepaard gaan met cash en de gevoelswaarde van contant geld.