Tech startup investeringen in Afrika bereiken record van $1.7 miljard in 2019 

In het Westen wordt Afrika nog vaak geassocieerd met armoede, verzengende hitte en The Big Five. Maar hoe zit het eigenlijk met technologische vooruitgang, startups en venture capital in het continent dat een populatie heeft van 1.3 miljard mensen en een economische groei kent van vier procent per jaar. De afgelopen week ging ik op onderzoek uit bij de Africa Tech Summit in Rwanda; het land dat zichzelf positioneert als het Singapore van Afrika.

De hoeveelheid VC investeringen in tech startups stijgt significant

Volgens WeeTracker is de hoeveelheid venture capital investeringen in tech startups gestegen van $153 miljoen in 2016 naar $1.34 miljard in 2019. Volgens het Franse venture capital fonds Partech is dit bedrag zelfs $2.02 miljard.

De top zeven sectoren qua investeringen:

1. FinTech $679M
2. CleanTech $145M
3. EdTech $110M
4. HealthTech $  75M
5. Logistics $  71M
6. AgriTech $  63M
7. Ride Hailing $  62M

De top zes landen qua investeringen:

1. Nigeria 50%
2. Kenia 32%
3. Egypte   6%
4. Zuid-Afrika   5%
5. Ghana   3%
6. Oeganda   2%

Een belangrijke partij in het aanjagen van investeringen is VC 4 Africa, een platform dat ondernemers aan investeerders koppelt. Jorrit Kooi, senior advisor disruptive M&A Deloitte merkt verder een aantal trends op: “Er zijn veel nieuwe en grotere VC fondsen actief in de regio die de trend van meer en grotere VC investments zullen aanjagen in de komende jaren. Een andere trend die we zien is de toename in Corporate Venture Capital investeringen in de regio door grote, internationale bedrijven. Dit is niet alleen een aantrekkelijke, additionele funding bron, maar biedt ook significante strategische & commerciële mogelijkheden voor Afrikaanse tech bedrijven.” 

Het aantal startup accelerator programma’s explodeert

Er zijn steeds meer internationale startup accelerator programma’s die zich vestigen op het Afrikaanse continent. Bekende namen zijn Antler (Nairobi), ImpactHub ( Johannesburg, Kigali, Lusaka), Seedstars (Cairo, Dar es Salaam, Lagos) en Startup Bootcamp (Cairo, Kaapstad). Verder zijn er ook veel lokaal opgezette programma’s zoals FbStart in Lagos met een focus op deep-tech; Flat6labs in Cairo en Tunis met een focus op innovaties Noord-Afrika en het Midden-Oosten; Injini in Kaapstad met een focus op EdTech; en Justice Accelerator in Kampala met een focus op het verbeteren van het rechtssysteem. Een onconventioneel startup programma is de Venture Bus van Ampion (Amplifying Pioneership in Africa), opgericht door de Duitser Fabian-Carlos Gruhl: “Het Venture Bus concept komt oorspronkelijk uit Silicon Valley. Dit hebben we toegepast in Afrika. We hebben bustours georganiseerd met ondernemers uit Afrika waarbij we langs tech & innovation hubs rijden en startups oprichten. Onze deelnemers hebben tachtig startups opgericht in de sectoren energie, educatie en gezondheidszorg.”

Er is veel grant funding beschikbaar

In Afrika is er veel equity-free grant funding beschikbaar voor startups. In 2019 werd er voor tientallen miljoenen aan grant funding uitgekeerd aan startups. Een voorbeeld hiervan is de door Bram Willem van den Bosch opgezette digitale agribank Emata. Bram: “Onze ambitie is om leningen te verstrekken aan honderd miljoen boeren in Afrika tegen een rente die tenminste de helft lager ligt dan het huidige niveau. We hebben inmiddels USD 900K aan grant funding ontvangen van een consortium aan grant partners zoals UNCDF, Rabobank Foundation, NORAD en FSDU om dit mogelijk te maken.” Andere organisaties en / of initiatieven die grants uitkeren zijn bijvoorbeeld Google Launchpad Accelerator, Open Society Foundations van de Hongaars-Amerikaanse miljardair George Soros, corporates zoals Microsoft en internationale organisaties zoals de African Development Bank.

Fintech ondernemers willen 1.7 miljard unbanked mensen bedienen

Volgens de Wereldbank zijn er 1.7 miljard mensen in de wereld die nog geen toegang hebben tot financiële services, waarvan er 370 miljoen in Afrika wonen. Fintech ondernemers zien economische mogelijkheden in het bedienen van deze “bottom-of-the-pyramid populatie”. In Afrika gaan ondernemerschap en maatschappelijke ontwikkeling vaak hand in hand en commerciële bedrijven zijn vaak beter in staat om deze maatschappelijke problemen op te lossen dan NGO’s. Voorbeelden van succesvolle Fintech startups zijn Interswitch (Lagos), een platform voor digitale betalingen; OPay (Lagos), mobiel platform voor betalingen, transport en bezorgingen van bijvoorbeeld boodschappen; en Branch (San Francisco), een mobiele app voor geldleningen. Roswitha Knol, die vanuit Rabobank hielp om het investerings- en ontwikkelingsbedrijf van $1 miljard Arise op te richten, merkt op: “De groei van met name de jongerenpopulatie op het continent zorgt voor een boost in ontwikkelingen, voornamelijk in de tech sector. Deze jongeren zijn enorm gedreven en vindingrijk, en veelal bezig met het zoeken naar creatieve oplossingen om hun communities vooruit te helpen. Wat vaak nog ontbreekt zijn de financiële middelen om hun ideeën te ontwikkelen tot  succesvolle bedrijven”

Ecommerce bestedingen vervijfvoudigen in een decennium

McKinsey voorspelt in het rapport Lions go digital: the transformative potential in Africa dat de E-Commerce bestedingen vervijfvoudigen van $15 miljard in 2015 naar $75 miljard in 2025. Partijen als het Nigeriaanse Jumia (“het Amazon van Afrika”) groeien als kool. De Poolse ondernemer en Co-Founder van Jumia Travel Marek Zmyslowski schreef een boek over zijn ervaringen in het Afrikaanse e-commerce veld: Chasing black unicorns. In 2025 zullen naar verwachting 600 miljoen Afrikanen gebruik maken van het internet en dit zal voor ~300 miljard bijdragen aan GDP met de grootste impact sectoren: financial services, education, health, retail, agriculture en government. Marek Zmyslowski: “Niet iedereen is in staat om zaken te doen in landen zoals Nigeria. Maar als je in staat bent om om te gaan met de Nigeriaanse cultuur, overheid en manier van zaken doen dan kun je hier een hoop geld verdienen.”

EdTech is relevant, maar heeft een lastig business model

EdTech bedrijven leveren een bijdrage aan het op een schaalbare manier toegang bieden tot onderwijs op het continent waar anno 2020 nog steeds een slordige 72 miljoen kinderen niet naar school gaan. Een van de pioniers op het gebied van educatie in Afrika is Fred Swaniker van de African Leadership University. Fred ontving in 2018 een investering van $28 miljoen voor zijn missie om drie miljoen ondernemende Afrikaanse leiders klaar te stomen voor 2035. Verder is Injini een EdTech startup incubatieprogramma gevestigd in Kaapstad. Programmamanager Krista Davidson zegt: “We zijn op zoek naar oplossingen voor de belangrijkste problemen waarmee de onderwijssector in Afrika wordt geconfronteerd, met ten minste een minimaal levensvatbaar product of prototype. Ondernemingen die in het programma worden geaccepteerd, krijgen elk toegang tot 100K Zuid-Afrikaanse rand voor subsidiefinanciering en komen ook in aanmerking voor vervolginvesteringen van maximaal 1M Rand. Dit is onze vierde keer dat we het incubatieprogramma uitvoeren. Uit meer dan 500 applicaties uit meer dan 30 Afrikaanse landen hebben we zes EdTech-startups geselecteerd: Roundafire (Zuid-Afrika), 1 million teachers (Nigeria), Smartix Education (Ghana), Ambani Africa (Zuid-Afrika), Mosabi (Sierra Leone) en Lumen Labs (Kenia).”

Drones lossen Afrika-specifieke problemen op

In veel gebieden in Afrika is degelijke gezondheidszorg moeilijk bereikbaar. Het in San Francisco gevestigde drone-delivery bedrijf Zipline, inmiddels gewaardeerd op $1.2 miljard, levert op grote schaal medicijnen via drones in Rwanda en Ghana. Meer achtergrondinformatie is te vinden in het Time artikel The American drones saving lives in Rwanda. Het Nederlandse Avy biedt oplossingen voor natuurparken in Afrika, onder andere om stropers op te sporen. Deze week is Avy in Rwanda voor het African Drone Forum. Oprichter Pi Zaman zegt: “Jaarlijks sterven er meer dan zes miljoen kinderen, voornamelijk door de gebrekkige toegang tot medische zorg. Door de grote afstanden, slechte infrastructuur en extreme weersomstandigheden zijn veel gebieden in Afrika niet goed bereikbaar. Drones zijn hier een perfecte oplossing voor. Naast natuurbescherming is Avy daarom actief in een aantal Afrikaanse landen om medicijnen gekoeld te bezorgen. We stijgen op in grotere steden en vliegen tot wel een paar honderd kilometer ver om daar medische goederen te bezorgen.”

M&A activiteit groeit en er zijn inmiddels twee unicorns op het continent 

Op M&A-vlak gaat nog steeds veel aandacht uit naar e-commerce bedrijf Jumia & digital payments bedrijf Interswitch. De eerste afrikaanse unicorn Jumia ging in 2019 naar de beurs in New York. Het was een belangrijk moment voor tech in Africa, ondanks dat de beurswaarde van Jumia inmiddels is gezakt tot onder de USD één miljard. Onlangs investeerde Visa in Interswitch op een waardering van meer dan USD één miljard, hetgeen Interswitch de tweede unicorn van het continent maakt.  Het is de algemene verwachting in de markt dat het bedrijf binnenkort een beursgang gaat aankondigen, nadat deze eerder werd afgeblazen. “Exits blijven een belangrijk aandachtsgebied op het continent. Desondanks stijgt het aantal transacties in sub saharan africa en zagen we in 2019 interessante transacties in onder meer de digital payments, logistics en energie sectoren, aldus Jorrit Kooi, senior advisor disruptive M&A Deloitte. 

Vrouwelijke ondernemerschap loopt voor ten opzichte van Europa

Afrika is het enige continent in de wereld waar meer vrouwen dan mannen ondernemer zijn. Verder wordt twaalf procent van de startup investeringen gestoken in vrouwelijke ondernemers ten opzichte van twee procent in Nederland, aldus het onderzoek Funding Gap van Eva de Mol en Janneke Niessen. De sectoren met het hoogste percentage vrouwelijk leiderschap zijn AgriTech en HealthTech. Er zijn diverse initiatieven om ondernemerschap onder vrouwen te stimuleren, waaronder het in Kaapstad gevestigde Future Females. Een van de drijvende krachten achter dit initiatief is de Oostenrijkse Cordula Pfluegl: “De Afrikaanse context biedt weinig tot geen ondersteuning voor de eerste ideeën fase van de ondernemersreis. Daar zagen we een behoefte in en creëerden we een online incubator programma van drie maanden dat je van bedrijfsidee naar volledig functionerend businessmodel begeleidt. Tot nu toe zijn meer dan 250 vrouwelijke ondernemers afgestudeerd aan onze business school. We zijn verheugd dat UK-SA Tech Hub onze eerste twee cohorts heeft gesponsord met een focus op op technologie gebaseerde zakelijke ideeën. Met zulke sterke partners en de tractie die we tot nu toe hebben gehad, streven we naar 500 vrouwelijke afgestudeerden voor 2020.”

Startups maken de logistiek efficiënter en betaalbaarder

In Afrika zijn de kosten van logistiek erg hoog ten opzichte van andere gebieden. In Oost-Afrika kan de logistiek soms oplopen tot wel 75% van de kosten terwijl dit in de Verenigde staten gemiddeld slechts zes procent is. Lori Systems (Nairobi) biedt via mobiel on-demand logistieke diensten voor vrachtwagens via een Uber-achtig netwerk van chauffeurs en handelspartners. Lori Systems is actief in Kenia, Oeganda en Nigeria. Het  bedrijf haalde onlangs $30 miljoen op voor verdere groei. 

Unicorns of Zebras?

Waar in Nederland social enterprises vaak als een aparte tak van sport wordt neergezet (Tony’s, Fairphone etc.) zit het maken van (social) impact in het DNA van veel Afrikaanse startups. Justin Rijnberg, international expansion manager bij DutchBasecamp en ondernemer in Uganda: “Bij Afrikaanse ondernemers merk ik dat maken van impact vaak diep geworteld zit. Je komt hier natuurlijk veel meer in aanraking met sociale ongelijkheid maar ondernemen zit ook echt in de Afrikaanse cultuur, iedereen heeft handeltjes. Hierdoor komt het bouwen van een business model om een (sociaal) probleem op te lossen heel natuurlijk. Het zal mij dan ook niets verbazen als Afrika het continent van de (startup)zebra’s wordt in plaats van de unicorns. Die voelen zich van nature toch meer thuis in Afrika.” Meer info over Zebra’s kun je vinden in het artikel We need more startups that don’t prioritize growth above all else van Harvard Business Review.

Over de auteur: Jasper Mutsaerts is eigenaar van The Startup Coach.