Case: digitaal spelbord helpt jeugdhulpverleners bij de besluitvorming

Jaarlijks wonen zo’n 40.000 kinderen kortere of langere tijd niet thuis omdat de Kinderbescherming dat nodig acht. De gemeente Amsterdam probeert door een slimme en menselijke ondersteuning gebaseerd op data en design, uithuisplaatsingen van kinderen te voorkomen.

Uithuisplaatsingen zijn traumatische gebeurtenissen. Niet alleen voor het kind zelf, maar ook voor de ouders, broertjes/zusjes, buren en andere familieleden. Jaarlijks wonen zo’n 40.000 kinderen kortere of langere tijd niet thuis omdat de Kinderbescherming dat nodig acht. Een kind kan uit huis worden geplaatst om verschillende redenen. Bijvoorbeeld als het wordt verwaarloosd of mishandeld of als de opvoeding voor de ouders te zwaar is, bij gedragsproblemen of problemen van of tussen de ouders. Kinderen worden opgevangen bij familie, pleeggezinnen of in instellingen.

Risicotaxatie

Juist omdat het zo’n ingrijpende gebeurtenis is, vroeg Garage2020, een netwerk dat alternatieven ontwikkelt voor de huidige jeugdhulp, zich in 2017 af of het mogelijk is om met algoritmes de hulpverlening slimmer te maken om zo uithuisplaatsingen te voorkomen. Met behulp van de dataset van de gemeente Amsterdam ontwikkelde Garage2020 een risicotaxatie model dat hulpverleners meer inzicht moest geven in welke jongeren en huishoudens zouden kunnen worden getroffen door een uithuisplaatsing en hoe dit zou kunnen worden verminderd. Althans dat hoopte ze. De praktijk bleek echter weerbarstig. Hulpverleners zagen in de tool vooral koude kille data en niet de warme menselijke hand die zij zo wensten. Bovendien: ze wisten immers toch zelf wel wat ze moesten doen én adviseren?

Intuïtief

Om de data menselijker, gebruiksvriendelijker en toegankelijker te maken, schakelde Garage2020 onze hulp in en gingen we direct met de hulpverleners in gesprek. In deze interviews leerden we dat jeugdhulpverlening een ontzettend intuïtief beroep is waarbij hulpverleners op basis van gevoel en ervaring, in overleg met gezinnen, kinderen en andere professionals keuzes maken voor het vervolg van een hulptraject. Ze stonden er wel voor open om data te gebruiken, maar dan wel echt als ondersteuning in de besluitvormingsfase. Voordat er een belangrijke beslissing wordt genomen over een kind, vindt er zogenaamd casuïstiek overleg plaats waarin wordt besproken: wat is het beste voor het gezin en het kind? En toen zeiden we: ‘Wat als we daar nu een extra persoon bij zetten? Een digitale collega die beschikt over alle data van de jeugdhulpverlening uit de regio Amsterdam en op basis daarvan ideeën inbrengt? Bijvoorbeeld: heb je wel aan behandeling X gedacht om een uithuisplaatsing te voorkomen?’ Zo ontstond het idee voor het Extra Teamlid. 

Digitaal spelbord

Omdat uit de interviews met de hulpverleners ook bleek dat zij ‘niet geboren zijn om achter een computer te zitten’, en ‘vooral hun tijd willen besteden aan hun cliënten’, is het Extra Teamlid uiteindelijk een digitaal spelbord geworden dat jeugdhulpverleners op een speelse, menselijke en toegankelijke wijze helpt in de besluitvorming. Het Extra Teamlid bestaat uit een spelbord, houten blokken en een applicatie. De applicatie benut data analyse bij de keuze voor een vervolgtraject: op het spelbord wordt een tijdlijn van ingezette hulptrajecten van het gezin gevisualiseerd. De houten blokken representeren de verschillende hulptrajecten en worden geplaatst in een tijdlijn op het spelbord. Daar rolt een top drie van hulptrajecten uit. Door deze te vergelijken met eerdere hulptrajecten van Amsterdam (en in de toekomst heel Nederland) kunnen ouders en professionals een betere keuze maken voor het vervolgtraject.

Resultaat

De slimme en menselijke digitale ondersteuning in de vorm van een extra teamlid is goed ontvangen. Niet alleen omarmden Amsterdamse hulpverleners tijdens een praktijkproef het digitale spelbord, ook heeft een uitgeverij, gespecialiseerd in spellen en games in de jeugdhulp interesse getoond. En als klap op de vuurpijl won Extra Teamlid goud in de categorieën Digital Service Idea en Innovation van de Spin Awards, dé prijzen voor creatief werk dat het digitale denken verder brengt.

Maar we zouden graag zien dat nog meer gemeenten het Extra Teamlid gaan gebruiken. We zijn ervan overtuigd dat een goed ontwerp – data en design samen – jeugdhulpverleners ook op andere plekken kan ondersteunen en ontlasten in hun werk. Daarnaast laat extra teamlid zien dat je wel degelijk ander gedrag kunt stimuleren met een digitale interventie. Dat er andere keuzes worden gemaakt. Dat hulpverleners door data en een slim design denken: ‘Is er nog iets anders mogelijk binnen dit gezin?’ Daar kunnen ook andere gemeenten van profiteren.

‘De Verslimmers’ is een serie over de manier waarop Nederlandse digitale bureaus de wereld om ons heen steeds een beetje slimmer maken. De serie is een initiatief van Dutch Digital Agencies (DDA). De Verslimmers gaat niet over bits en bites, maar over het faciliteren van mensen en hun behoeftes.

Verslimmers deel 1: Hoe Chicago bewoners betrok bij hun buurt

Over de auteurs:  Alain Dujardin is creative director en partner van digitaal design bureau Greenberry.