Online platform met uitgebreide informatie over alle Van Goghs

Kunsthistorici en musea hebben behoefte aan gedetailleerde informatie over de werken van een kunstenaar. Meestal is die informatie verspreid over veel plaatsen. Voor Van Gogh namen Nederlandse instellingen het initiatief voor één platform met informatie over alle werken.

Onderzoek doen naar de werken van Vincent van Gogh is tijdrovend. De informatie is versnipperd bij individuele musea, onderzoeksbureaus en veilinghuizen over de hele wereld. Veel materiaal is online nog niet beschikbaar. Een innovatief platform met kennis en onderzoek over het werk van Vincent van Gogh (1853-1890) was hard nodig. Dat was de aanleiding voor Van Gogh Worldwide: een toegankelijk en gebruikersvriendelijk platform met uitgebreide gegevens over ruim 1000 schilderijen, tekeningen en prenten van Van Gogh.

Van Gogh digitaal

Het begon allemaal met een simpel mailtje van Het RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis aan het digitale bureau LimoenGroen: “Hebben jullie ook ervaring met linked open data?” Een simpele vraag met grote gevolgen, bleek al snel. Imre Gmelig Meijling, commercieel directeur LimoenGroen: “Achter die vraag zat namelijk een veel groter vraagstuk: hoe verbinden, presenteren en delen we de kennis over en onderzoek naar het werk van Vincent van Gogh?” Een vraag die de founding partners van het project, Het RKD, het Van Gogh Museum en het Kröller-Müller Museum al langere tijd bezighield.  Ze waren al jaren bezig om het project van de grond te krijgen om het werk van Van Gogh op een toegankelijke manier beschikbaar te stellen.

Eén ding was daarbij zeker: een hoogstaand digitaal platform was nodig om de kunsthistorische en materiaaltechnische informatie over het werk van Van Gogh samen te brengen. En dat was een kolfje naar de hand van onze digitale bureaus, PUURPXL en LimoenGroen. PUURPXL bedenkt en ontwerpt al jaren digitale ervaringen waar gebruikers blij van worden en die resultaat opleveren. LimoenGroen realiseert duurzame websites, die minstens vijf jaar mee kunnen en die dus efficiënt meegroeien met online ambities.

Wat wil de gebruiker?

Maar waar begin je zo’n immens traject waar zoveel partijen bij betrokken zijn, naast de bovengenoemde organisaties ook andere musea, particulieren, en onderzoeksinstellingen? Voor Imre en mij was het duidelijk: bij de eindgebruikers. In de eerste plaats de onderzoekers. Wij hadden behoefte aan één omgeving waar alle beschikbare informatie over de werken van Van Gogh samenkomt. Maar daarnaast: het platform oest ook veel te bieden hebben aan geïnteresseerde studenten, samenstellers van tentoonstellingen, veilinghuizen en het grote publiek.

Om met het platform aan te laten sluiten op de behoeften van de eindgebruikers, moet je continu controleren of de ingeslagen weg nog steeds blijft aansluiten bij de toptaken van de gebruiker. Daarom is in samenwerking met de opdrachtgevers een werkgroep opgezet met onderzoekers, de voornaamste doelgroep. Onderzoekers en experts die de website raadplegen komen met een zeer specifiek doel. Wij wilden weten waar ze exact naar op zoek waren en welke taken ze daarbij moesten uitvoeren op de website. Het werken met toptaken is een methode van Gerry McGovern om te achterhalen wat de belangrijkste ‘taken’ zijn voor bezoekers op je site, zodat je de flow daar op aan kunt passen.

Vanuit de ‘gebruikers-centraal’-gedachte zijn onderzoekers ook intensief betrokken geweest bij het ontwikkelen en testen van de eerste demoversies van het platform. Zo kregen we snel duidelijkheid of hetgeen we hadden uitgedacht ook daadwerkelijk aansloeg in de praktijk. Naar aanleiding van de usability test met gebruikers hebben we een aantal verbeteringen doorgevoerd voordat de site live ging: zo zijn zoeksuggesties toegevoegd om het zoekproces nog makkelijker en sneller te maken, en hebben we de presentatie van de filters aangepast en hoger op de pagina geplaatst. Speciale aandacht tijdens die sessies was er ook voor inclusive design. Imre zegt daarover: “We vinden het belangrijk dat websites door iedereen goed te gebruiken zijn. Of je nu achter een groot scherm zit, in de tram met je mobiel, of kleurenblind bent: iedereen zou een prettige gebruikservaring moeten hebben en dat hebben we ook met deze site beoogd.”

Technische uitdaging

Het resultaat is een toegankelijk en gebruikersvriendelijk platform dat de gegevens van ruim 1000 schilderijen, tekeningen en prenten van Van Gogh inzichtelijk maakt. Denk aan object-, herkomst-, tentoonstellings- en literatuurgegevens en materiaaltechnische informatie. De technische gegevens bevatten verschillende foto’s van een werk. Ook een koppeling naar de (al eerder in digitaliseringsproject ontsloten) brieven van Van Gogh ontbreekt niet, zodat je kan lezen hoe de kunstenaar het werk zelf beschreef. Tot slot biedt Van Gogh Worldwide literatuurgegevens over onderzoek naar de kunstwerken.

Hoe simpel de voorkant er ook uit mag zien, de achterkant was dat voor ons zeker niet. Imre: “Het presenteren van de vele datasets in dit project is niet eenvoudig. Het bijzondere aan Van Gogh Worldwide is dat al deze gegevens niet binnen de site ‘ingeklopt’ zijn. De informatie vanuit al die zogeheten bronsystemen wordt als linked data gepubliceerd. Bij linked open data (LOD) wordt data op zo’n manier aangeboden dat er veel makkelijker, en zelfs automatisch, verbinding gelegd kan worden met andere data. Je hebt dan geen CMS meer nodig. Je drukt op een knop op de website en vervolgens wordt de database realtime bevraagd.

Linked Open Data

De data komt direct uit de bron: oftewel de instellingen. Op deze manier is de informatie betrouwbaar en altijd up-to-date. Een deel van de instellingen levert al zelf LOD aan, die rechtstreeks aan het platform te koppelen is. Voor de musea die nog niet zover zijn, heeft bureau Spinque een stukje software voor het platform ingezet. Dit ‘voorportaal’ zet de data van deze musea om in linked data. Vervolgens komt het de site binnen.”

De ‘techniek’ was een belangrijke uitdaging in dit project: maar zorgvuldig stakeholder-management net zo goed. We hebben sessies gehad met wel 35 mensen van verschillende organisaties, dan is het belangrijk dat je snel de neuzen dezelfde kant op krijgt. Gelukkig hadden we aan de kant van de opdrachtgever een heel fijne programmamanager zitten met veel ervaring in de museumwereld. Zij kon helpen met het maken van de juiste keuzes. En wat ook hielp was het tonen en testen van de demo’s. Als mensen zien wat het kan worden, worden ze enthousiast. Dan wordt het concreet en niet alleen maar een plan op papier.

Digitaal op de kaart

Om die uitdagingen het hoofd te bieden, stelden we ons op als ambassadeurs van de eindgebruikers. Imre: “Hoe meer partijen betrokken zijn, hoe meer meningen. Door te focussen op de behoeftes van de eindgebruikers win je aan slagkracht en voorkom je veel ellenlange discussies. De belangrijkste vraag wanneer een discussie te lang dreigt te worden, is: draagt de discussie bij aan een betere gebruikservaring voor de doelgroep? Zo kun je veel parkeren en houd je de vaart in het project.”

Van Gogh Worldwide voldoet met dit platform aan de internationale behoefte om beschikbare onderzoeksdata via één platform toegankelijk te maken. In de eerste maand verdubbelde het aantal terugkerende bezoekers, van Japan tot aan Saudi-Arabië. Internationale musea hebben aangegeven mee te willen doen en zijn in gesprek. Het project heeft bovendien gezorgd voor een digitale transformatie in de wijze van samenwerken en omgaan met data in deze sector, en daar zijn we heel trots op.